De impact van schaamte

Nu we samenwerken wordt ze zich steeds bewuster van haar gevoelens. Ze bemerkt dat er continue onrust in haar aanwezig is. Als op de werkvloer haar medewerker vraagt hoe zij iets afgehandeld heeft of er gaat iets mis, dan schiet ‘wat heb ik verkeerd gedaan?’ direct door haar heen. Onmiddellijk zoekt ze naar wat er fout is gegaan en lost het op.

Na zo’n dag merkt ze bij thuiskomst dat die onrust blijft. Automatisch neemt ze een handje chips of grist wat koekjes uit de trommel. Daar baalt ze van, want dan heeft ze eigenlijk al geen trek meer in normaal eten. “Ik wil gewoon een soort basis rust kunnen hebben,” zegt ze.

Altijd schamen

We lopen buiten. Op een bospad vraag ik haar wat de omgeving haar laat zien. Mijn vragen vindt ze heel moeilijk, maar zij doet een dappere poging. Natuurlijk help ik en stimuleer haar als zij begint over de kale takken. Voor haar symboliseren deze alle ad-hoc-werkzaamheden die zij dagelijks voor anderen doet. Zelf houdt zij van structuur, maar anderen doen steeds een beroep op haar. “Wat doet die stapel daar, regel jij dat? Hoe heb je dat gedaan?”, persifleert ze met een sarcastisch stemmetje. Het maakt haar onrustig, waarbij zij er al vanuit gaat dat zij het niet goed gedaan heeft. “Rationeel weet ik heus wel dat het nergens op slaat, maar ik kan het niet van me afzetten. Ik móet het direct weten en oplossen,” zegt ze.

Waar mensen zich voor schamen

Ondertussen staan we stil en stel ik haar nog meer van die lastige vragen. Zij krijgt het nu door en mijn vragen vallen op hun plek. Dan gebeurt er iets. “Zo, dit voelt echt niet fijn,” klaagt ze. Ze herkent het wel, maar weet niet wat het is of waar het vandaan komt. Ik leg uit wat ik weet en verifieer: “Zou het misschien een gevoel van schaamte kunnen zijn?” Met grote ogen kijkt ze mij aan en roept een volmondig ‘ja!’ Het gevoel zich te schamen herkent zij direct. Vreselijk vindt zij het als zij iets verkeerd gedaan zou hebben, maar ook als een ander iets raars zegt of doet.

“Wanneer voelde je dit voor het eerst,” vraag ik? “Bij mijn vader,” flapt ze eruit. Een korte, schichtige blik checkt mijn reactie. “Ik was een jaar of negen toen ik mij, tegenover mijn vriendinnetjes, schaamde voor mijn dronken vader’, biecht zij op. Op zulke momenten was zij bang dat hij weer raar ging doen en gekke opmerkingen zou maken.

Als dat gebeurde, dan hield ze haar lippen stijf op elkaar en deed extra lief, zodat hij snel in slaap zou vallen. “Dan werd het rustiger in huis,” legt ze uit. Zij schiet vol nu zij hieraan terugdenkt en zegt: “Door zijn drankgebruik is mijn vader tekort geschoten.”

Schaamte helen

Even verderop ziet ze een gebroken boomstam die met een kettingzaag bewerkt is. Het onderste deel van de boom is van zijn schors ontdaan. Het stelt haar schaamtegevoel voor. In de kern van de boom zijn, met een mes, twee letters gekerfd. Een P en een V.

“De boom is zo heel kwetsbaar, omdat zijn bescherming ontbreekt,” zegt ze. “Dat is ook zo bij mij. Mijn vader heeft door zijn drankgebruik mij die bescherming ook niet kunnen geven. Ik was nog maar klein,” zegt ze zachtjes.

Vervolgens moeten we lachen omdat zij ook de neiging voelt om de bast die erboven zit, naar beneden te trekken. “Dat is precies wat jouw schaamtegevoel wil,” verklaar ik. Uit schaamte vergoelijkt zij het gedrag van zichzelf of van een ander, door het weg te poetsen, op te lossen of te sussen. Dat is wat ze doet. Nog steeds.

Het dringt nu pas goed tot haar door. “En die letters,” vraag ik? “De P staat voor Papa en de V voor Verdriet,” zegt ze zonder verwijt in haar stem. Op dat moment voltrekt zich vanbinnen opluchting en lichtheid. “Het voelt ook niet als een verwijt, maar als een gegeven. Ik weet dat hij zielsveel van mij hield, maar hij was te druk met zijn eigen sores,” zegt ze.

Hoe langer we naar die stompe boom kijken hoe grappiger hij wordt. Terwijl we lachend teruglopen zegt ze: “Als een ander iets raars zegt of vreemd doet, dan is dat van die ander, niet van mij. Ik hoef er niets mee.”

Voor jou

We kennen allemaal het gevoel van schaamte op een of andere manier. Dat is ook logisch. Als we opgroeien krijgen we te maken met allerlei situaties en we worden opgevoed met normen en waarden, waarbij we het één als ‘fout’ en het ander als ‘goed’ aangeleerd krijgen.

Als kind zien we de onvolkomenheden van onze opvoeders en/of belangrijke volwassenen uit onze omgeving niet. Omdat een kind puur is in zijn gevoel, maar wel moet dealen met de gevoelens die spelen, is voor een jong kind zichzelf ‘de schuld’ geven een manier om ermee om te gaan. Zo creëren we ons eigen gevoel van schaamte.

Als schaamte in de weg gaat zitten

Schaamte gaat je in de weg zitten als je geen fouten durft te maken, als je passief blijft, als ongelijk hebben een ramp is of als je het gevoel hebt nog steeds dat kleine jongetje of meisje te zijn. Dan wordt het maken van keuzes en het nemen van beslissingen óók lastig.

Sommige mensen blijven hangen in twijfels, anderen proberen beslissingen zoveel mogelijk te vermijden of zoeken eerst bevestiging. Weer anderen nemen elke verantwoordelijkheid en lossen het op, of creëren een groot ego om dit te verbloemen. Zo behouden we ons zelfgecreëerde keurslijf en blijven we reactief.

Het tegenovergestelde van schaamte is persoonlijke macht. Macht is geen ding, maar een manier. Noem het een verwerkelijkingsproces, het vermogen om te veranderen. Mensen met een gezond ego zijn in staat om hun eigen toekomst vorm te geven en die verantwoordelijkheid te nemen.

Persoonlijke macht betekent dat je van invloed bent op je omgeving in plaats van slachtoffer van je omstandigheden. Wanneer schaamte kan helen, ontstaat er ruimte voor initiatief en wilskracht.

Wil jij dit ook?

Vul hier je gegevens in en ik neem contact met je op. Stap over die drempel. Die eerste stap is meteen de belangrijkste. Dan pas kan ik je helpen je schaamte te helen, je gedrag te veranderen en je eigen beslissingen te nemen. Alles op jouw manier en in jouw tempo.

Go for it!
Astrid

(Note: Ter inspiratie, vormgeving en behoud van essentie en leesbaarheid van mijn blogs, verwerk ik ervaringen van mezelf en/of die van klanten die daarvoor hun toestemming hebben gegeven.)